Salaam! Gdyby ktoś się mnie spytał jakiś miesiąc temu o kuchnię perską, powiedziałabym: „Woda różana i granaty”, myśląc głównie o Gotujących Irankach, tj. Zupie z granatów*. Po namyśle dodałabym lemoniadę z octem i herbatę. Dzisiaj, po „majówce w Iranie”, wiem ciut więcej, choć mam wrażenie, że spróbowałam tylko mikro wycinka tego, co kraj ma do zaoferowania – nie tylko jeśli chodzi o kuchnię. Nie wchodząc w deklaracje polityczne czy światopoglądowe, wydaje mi się, że wiele osób z góry skreśla Iran od strony turystycznej, a tymczasem czułam się tam dużo bezpieczniej, niż w np. znacznie popularniejszych – i względnie łatwiej dostępnych, mam na myśli proces uzyskania wizy 😉 – Indiach.
Nasz pierwszy posiłek w Teheranie miał miejsce w restauracji Alborz, o której wcześniej czytaliśmy w internecie oraz przewodniku. Przed budynkiem przeszliśmy kilka razy, zanim domyśliliśmy się, że portier stoi tam nieprzypadkowo a to, że nie ma żadnego szyldu, to tzw. drobiazg ;). Usiedliśmy przy stoliku i potulnie zaczęliśmy jeść gęstą zupę z pęczakiem, łudząco przypominającą krupnik. Gdy po chwili pianista zaczął grać Chopina, wrażenie, że okoliczności nie współgrają z lokalizacją zrobiło się dość silne… ale na tym rodzime klimaty się skończyły. Górne prawe zdjęcie pochodzi właśnie z tej restauracji (herbata po posiłku). Zanim ktoś spyta: tak, cudzoziemki w Iranie też muszą nosić chusty na głowie, a także zakrywać pupę, nogi oraz ramiona (przynajmniej do łokci włącznie).
Czytałam w paru miejscach, że jedzenie w Iranie jest „mdłe” czy „nieciekawe”. Amerykanie na forach radzili, żeby zabierać ze sobą do restauracji sos tabasco (!!!). Po tych kilku dniach, które spędziłam jedząc kuchnię perską, z jednej strony nie mogę się nadziwić tym opiniom, a z drugiej… sposób podania dań w restauracjach jest specyficzny i wymaga pewnej wiedzy oraz współpracy ze strony konsumenta. I tak gdy w ww. Alborz na stole pojawiła się cała surowa cebula na talerzyku (patrz zdjęcie poniżej), dokładnie owinięta folią, nie wiedzieliśmy, co z nią zrobić, więc ją zignorowaliśmy. Skąd miałam wiedzieć, że mam odrywać kawałeczki lawasza, zawijać w nie odrobiny cebuli, doprawiać sosem jogurtowym i zagryzać tajską bazylią, która pojawi się na talerzu z kebabem? Nie wiedziałam też, że masło jest oczywiście po to, by nim doprawić kopiec biało-żółtego (od szafranu) ryżu. Na półmisku obok mięsa, poza bazylią, znajdowały się całe pieczone pomidory i ostra zielona papryczka, też w całości. Na jej widok się uśmiechnęłam, bo stanęły mi przed oczyma posiłki w Van w Turcji. Tam mięsu czy rybie zawsze towarzyszyły bardzo grubo pokrojone kawałki surowej cebuli oraz ww. papryki. W Iranie po prostu poszli o krok dalej: po co kroić, jak każdy może sobie pokroić i urozmaicić posiłek wg własnego widzimisię… tyle, że musi się o to postarać. Jeśli skupi się na samym mięsie czy suchym ryżu to faktycznie, odbierze tylko cześć smaków.
Z klasycznych dań obiadowych spróbowaliśmy, poza kebabami w różnej formie, potrawek: khoresht fesendżun (mniej kwaśnego, niż ten, który ja robiłam, za to sos miał kolor prawie czarny); baghali polo, ryż z bobem, podany z duszoną jagnięciną (na zdjęciu poniżej, jako jedyne fotogeniczne ;), mirza ghasemi, sos z duszonych pomidorów, bakłażanów i czosnku, zaciągnięty jajkiem oraz ghormeh sabzi, dość kwaśne danie z duszonego szpinaku z fasolą. Gulasz dizi niestety poczeka na kolejną okazję.
W temacie ryżu: proporcje posiłku perskiego to dużo, dużo ryżu (sypkiego, zazwyczaj przynajmniej częściowo szafranowego, lub przypieczonego, podanego w formie zapieczonego prostokąta) i relatywnie nieduże porcje mięsa/warzyw czy innych dodatków, choć tych dodatków może być wiele. W efekcie liczba posiłków w ciągu dnia skurczyła się nam do dwóch i pół: lekkiego śniadania, obfitego obiadu i ew. małej przekąski (typu owoce) gdzieś po drodze.
Podstawowe śniadanie perskie wzbudziło zachwyt M: surowe warzywa (standard to ogórek i pomidor), pieczywo (lawasz albo nieco grubszy taftun), słony, fetopodobny ser i znów ww. bazylia tajska lub oliwki/bakalie (np. pyszne suszone daktyle; patrz zdjęcie powyżej). Niestety nie udało mi się spróbować polecanego chleba pieczonego bezpośrednio na gorących kamieniach, widziałam go tylko w piekarniach czy wiezionego w jutowych sakwach na motocyklach ;).
Owoce to np. arbuz jedzony w karawanseraju podczas wycieczki na pustynię czy soki sprzedawane na ulicy: z melona, truskawek czy granatu, niedosładzane (patrz zdjęcie). Inna forma to bakalie zakwaszane sokiem z granatu, w myśl tego, że słodko-kwaśny (a nie „mdły!”) smak to cecha wyróżniająca perską kuchnię. Kolorowych straganów pełnych tych owoców nie sposób nie zauważyć w Darbandzie**. Kupiłam lawaszak (lavashak), prasowane plastry owoców, morele i (chyba) berberys. Morele tak nasiąkły sokiem, zwłaszcza podczas po godzinie wspinania się, że aż się krzywiłam podczas jedzenia ;). Mój faworyt to jednak lawaszak.
Słodyczy – poza ww. nie udało mi się skosztować zbyt wielu; pierwszego dnia M jadł lody (szafranowe i z wodą różaną – powiedziałabym, że dla koneserów tych smaków ;)) a ja „fruit glacé”, tj. sok (tu: ananasowy) z kulką lodów. Podczas wycieczki w Kashanie kupiliśmy na bazarze typowe (jeśli wierzyć przewodnikowi…) ciasteczka, smaczne, lekko ciągnące się kokosowe makaroniki nargili (w stylu tych prostszych, nie francuskich).
Cukru nie brakowało w innych napojach, bo choć soki wyciskane nie są dosładzane, inaczej się rzecz ma z tzw. mocktajlami, typu orzeźwiające mojito bez procentów (bo Iran jest, przynajmniej oficjalnie, bezalkoholowy) czy aromatyzowane piwa bezalkoholowe, nie mającymi nic wspólnego z piwem. Jeśli chodzi o podstawowy napój, czyli wodę, z przyjemnością informuję, że ta z kranu, choć umiarkowanie smaczna i mocno chlorowana, jest jak najbardziej pijalna. Poza tym Iran = czarna herbata, choć mam wrażenie, że w Turcji jest ona bardziej wszechobecna oraz mocniejsza a w Iranie częściej pita gorzka. W moim przypadku i tak był to pierwszy intensywniejszy kontakt z tym napojem od paru lat. Gorąca herbata w karawanseraju, zagryzana kostkami cukru, po upale pustyni, to o dziwo było właśnie to, co było nam potrzebne, ale najbardziej smakował mi czaji na cichym (bo w dzień świąteczny i tuż przed wieczornym otwarciem sklepów) i klimatycznym bazarze w Kaszanie (zdjęcie poniżej). Kawy, jak na siebie, wypiłam niewiele i do ostatniego dnia przed wyjazdem najlepsza była turecka serwowana w kawiarni hotelowej. Czwartego dnia bowiem odkryliśmy najpierw kawiarnię z prawdziwym ekspresem w kompleksie pałacowym Sa’ad Abad, a potem podczas wieczornego spaceru okazało się, że mieszkamy za rogiem od wypasionej Balcony Cafe. Espresso (trzeci kolaż od góry) było na dobrym poziomie włoskim, za to przy cenie kilku espresso włoskich ;). Dalszy spacer wykazał więcej źródeł kawy „z Zachodu” po drugiej stronie ulicy – niby lepiej późno niż wcale, ale też o dziwo tej kawy mi tak bardzo nie brakowało. Może inaczej by było przy dłuższym pobycie… Jako PS do elementów zachodnich: czytałam przed wyjazdem o słabości Irańczyków do fastfoodów łudząco (nie tylko pod względem menu, ale wystroju wnętrz, kolorów, nazw, itd.) przypominających amerykańskie sieciówki. Widziałam w końcu tylko jeden przykład, tj. Freshway, ale nawiązanie do Subwaya jest tam wyjątkowo mało subtelne – logo jest praktycznie identyczne ;).
Patrząc na te wszystkie spostrzeżenia, mam wrażenie, że to sporo wrażeń jak na cztery dni pobytu. Chyba trudno się dziwić, że zaraz po powrocie kupiłam tematyczną książkę kucharską… I chętnie bym jako kolejny kierunek wyjazdu obrała okolice Gilan nad brzegiem Morza Kaspijskiego.
* Planując wyjazd do Iranu chciałam sprawdzić, czy Marsha Mehran nie pisze kolejnej książki i okazało się, że autorka niestety zmarła ponad rok temu, w nieciekawych okolicznościach :/.
** Darband znajduje się na północnych obrzeżach Teheranu i budzi entuzjazm wszystkich Irańczyków, którym wspominaliśmy, że tam jedziemy na wycieczkę. (Wyobraźcie sobie krzyżówkę Łazienek z Krupówkami… albo może Morskie Oko, ale w Warszawie, i całą trasę obstawioną sklepami lub knajpami ;)).
O mnie
